Psikolojik Danışma İlişkisinde Aydınlatılmış Onam
Kim bir hastanede muayene sırası almadan önce ya da bir ameliyat öncesinde, "Şurayı imzalayın" diye eline verilen bir formu aceleyle imzalamamıştır ki? Ya da bir hizmet alırken sözleşmeye imza atma aşamasında, kaç kişi ayrıntılı bir okuma yapıp neyi kabul ettiğinin farkına varabilmiştir? Aslında günlük hayatta pek çok yerde aydınlatılmış onam (ya da bilgilendirilmiş rıza) vermekteyiz, ancak çoğumuza ne bilgilendirme yapılmakta, ne de etik biçimde onayımız alınmaktadır.
Ülkemizde aydınlatılmış onam alma konusu, ne yazık ki pek çok sektörde formaliteye dönüşmüş durumdadır. Daha çok hizmeti alanlara karşı hizmet verenlerin bir tür kendini güvenceye alma çabası olarak görünmektedir. Oysa, aydınlatılmış onam almanın çıkış noktası, hizmeti alanın özerkliğidir. Amaç, herhangi bir hizmetin alıcılarını hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve belirtilen koşullarda hizmeti almayı kendi özgür iradeleriyle kabul ettiklerini belgelemektir.
Bir hizmetin alıcısından aydınlatılmış onam almaktaki temel düşünce, kişinin alacağı hizmete ve hizmeti sunana ilişkin etraflıca bilgilendirilerek hizmeti almaya hür iradesiyle karar vermesini sağlamaktır. Aydınlatılmış onam almada, hizmeti sunanın eğitimi, deneyimi, hizmetin özellikleri, sınırlılıkları, nasıl bir yöntem izleneceği, yöntemin avantaj ve dezavantajları, diğer alternatif yöntemler, olası yararlar ve riskler, gizliliğin sınırları gibi konularda bilgilendirme yapılmalıdır.
Aydınlatılmış onam alma yazılı ve sözlü olarak yapılmalı ve bu işleme yeterince zaman ayrılmalıdır. İlk oturumda yapılandırma aşaması bu iş için oldukça uygundur. Hem formda, hem de sözlü anlatımda kullanılan dil sade ve danışanın gelişimsel/ kültürel özelliklerine uygun olmalıdır. Aydınlatılmış onam formu ne gereğinden fazla bilgi barındırmalı, ne de eksik olmalıdır. Mesleki jargon kullanımından uzak durulmalı ve danışanın bilgileri anlayabilmesi temel hedef olmalıdır.
Aydınlatılmış onam konusunda kitabımın ilgili bölümünden daha fazla bilgi edinebilirsiniz:
https://www.pegem.net/kitabevi/Arama_Sonuc.aspx?kelime=Psikolojik%20Danışmanlıkta%20Meslek%20Etiği%20ve%20Yasal%20Konular
Image from Unsplash by David Zawila
Yorumlar
Yorum Gönder